De initiatiefnemers van het wetsvoorstel proberen hiermee beter aan te sluiten bij de veranderende samenleving waarbij meer mensen ongehuwd samenwonen. Wanneer de wet in werking treedt, is nog niet duidelijk.

Erkenning en gezag

Door erkenning ontstaat er een juridische band (een zogenaamde familierechtelijke betrekking) en worden het kind en de ouder elkaars wettelijke erfgenamen. Het ouderlijk gezag gaat over de juridische verantwoordelijkheid voor en zeggenschap over de opvoeding en verzorging van een kind. Met het gezag kan een ouder voor het kind onder andere een schoolkeuze maken, toestemming geven voor medische behandelingen, een bankrekening openen of een paspoort aanvragen.

Wat verandert er?

Op dit moment krijgt de ongehuwde of niet geregistreerde partner van de moeder die zijn of haar kind bij de gemeente erkent, niet automatisch het ouderlijk gezag. Om het ouderlijk gezag te verkrijgen, moet deze ouder na de geboorte (en erkenning) van het kind een verzoek tot het verkrijgen van het gezag bij de rechtbank indienen. Indien de moeder aan de andere ouder toestemming verleent voor het ouderlijk gezag, dan kunnen ouders de aanvraag voor het gezamenlijk gezag middels een toestemmingsformulier bij de rechtbank aanvragen.

In gevallen waarin de moeder geen toestemming geeft voor de aanvraag van het gezamenlijk gezag, dan moet deze ouder met behulp van een advocaat een verzoekschrift bij de rechtbank indienen om het ouderlijk gezag te verkrijgen. Dit in tegenstelling tot de ouders die met elkaar gehuwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben, zij krijgen zij bij de geboorte van hun kind wel automatisch gezamenlijk het ouderlijk gezag.

In de praktijk wordt van alle kinderen die buiten een huwelijk of geregistreerd partnerschap worden geboren, 90% erkend door de andere ouder. Voor een kwart van deze groep, wordt niet tegelijkertijd het gezag aangevraagd. Soms omdat men geen gezamenlijk gezag wenst, soms omdat het simpelweg vergeten wordt of omdat men niet weet dat het gezag nog afzonderlijk moet worden geregeld.

Het ontbreken van gezamenlijk gezag kan problemen opleveren bij scheiding of overlijden van de moeder, nu de ouder zonder gezag voornoemde rechten en plichten niet kan uitvoeren. In geval van overlijden van de moeder zonder dat er een voogd is aangewezen, is er niemand meer die het gezag heeft over het kind. Hierdoor ontstaat er een zogenaamd gezagsvacuüm. Dit kan leiden tot zowel juridische als praktische problemen.

Met de nieuwe wet kunnen deze juridische en praktische problemen voorkomen worden. De rechtspositie van ongehuwde ouders wordt gelijk aan die van gehuwde ouders door bij erkenning automatisch het gezag toe te wijzen. Ouders die de erkenning voor de geboorte hebben geregeld, hebben direct vanaf de geboorte gezamenlijk gezag over hun kind. Als deze erkenning na de geboorte wordt geregeld, dan geldt het gezag vanaf de erkenning.

Uitzonderingen

In de wet zijn een aantal uitzonderingen opgenomen. Zo kan het zijn dat de moeder geen toestemming geeft voor de erkenning en zal de ongehuwde of niet-geregistreerde partner aan de rechter een verzoek om vervangende toestemming voor de erkenning moeten vragen. Als de rechter dit verzoek toewijst, moet de rechter ook expliciet verzocht worden om de erkenner alsnog met het gezag te belasten. Een andere uitzondering op het automatisch gezamenlijk gezag bestaat wanneer de ouders samen besluiten dat het gezag na erkenning alleen bij de moeder blijft rusten.

Voor wie geldt de wet?

Het intreden van het gezamenlijk gezag na erkenning zal alleen gelden voor kinderen die na inwerkingtreding van de wet erkend worden. Voor alle situaties tot aan de invoering van de wet, blijft dus de huidige wetgeving gelden.